Kinh Đại thừa

 PHẬT THUYẾT

CÔNG ĐỨC CỦA TU LẠI

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Tào Ngụy Bạch Diên
 

PHẦN MỘT

 

Tôi nghe như vậy!

Một thời, Phật cùng với đại chúng Tỳ Kheo gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị và năm ngàn vị Bồ Tát ở vườn Cấp Cô Độc, nước Xá Vệ.

Lúc bấy giờ trong thành Xá Vệ có người rất nghèo tên là Tu Lại, có lòng tin Phật, Pháp, Tăng, quy y Tam Bảo, được tâm kiên cố không gì có thể lay chuyển, giữ gìn tịnh giới, tu hành mười điều thiện, được bốn vô lượng tâm, cứu giúp người không mỏi mệt.

Tâm tánh thanh tịnh, không phân biệt ta và người, một lòng mong cầu đạo quả Vô Thượng Chánh Giác của Phật, suy nghĩ về việc làm, ngày đêm tu tập, dùng phương tiện thiện xảo hướng dẫn, làm lợi ích cho người và vật, an bần giữ đạo, lấy pháp làm vui.

Khi ấy, Trời Đế Thích dùng thiên nhãn thấy công đức thù thắng của Tu Lại, nghe Kinh không nghi ngờ, thông suốt các Kinh, không tà hạnh, đứng ngồi thư thái.

Đi đứng nằm thức không mất oai nghi phép tắc, ít muốn, biết đủ, không tham lợi dưỡng, lời nói ngay thẳng, đáng tin cậy, không trau chuốc, trai giới, tỉnh giác, ăn uống tiết độ, y phục làm bằng cỏ mây, lấy lá cây làm đồ dùng, cỏ tranh làm chiếu, không cất chứa bất cứ vật gì.

Nhà Vua và nhân dân đều kính mến. Ngày đêm ba thời, Tu Lại thường đến gặp Phật, thưa hỏi giáo pháp. Đức Phật biết ý ông, liền cho diện kiến.

Mỗi khi Tu Lại đến gặp Phật, vô số trăm người thường đi theo, đến nơi nằm nghỉ rồi đi kinh hành, Trời người đều ủng hộ.

Trời Đế Thích tự nghĩ: Người này giới hạnh thật đầy đủ, e rằng sẽ đoạt lấy ngôi vị của ta, nên hạ xuống xem xét thử người đó tìm cầu đạo nào.

Đế Thích liền hóa hiện làm nhiều người dày đạp, mắng chửi Tu Lại, không có chút nào kiêng sợ.

Lại lấy đá ném, dùng gậy đánh đập Tu Lại, Tu Lại vẫn nhẫn nhục, nhân từ, không sân giận, không oán hờn.

Đế Thích liền hóa làm nhiều người, bảo Tu Lại: Ông có nhận thấy giết hại ông là uổng công ta không?

Tu Lại đáp: Mưu mô của các ông chẳng phải là pháp lành. Nếu như người kia dùng dao chặt thân thể ta, ta còn không sân hận, huống là chỉ đánh đập, chửi mắng ta.

Vì sao?

Vì phàm là tội, phước có quả báo khác nhau. Người phước lớn được sanh lên Trời, người phạm tội bị đọa vào đường ác. Vì thế không nên hận, huống là muốn làm hại người.

Nhân đó, Tu Lại liền nói kệ:

Do gieo trồng điều ác

Sanh cảnh giới chịu tội

Nếu người gieo căn lành

Sau ắt được quả phước

Hiểu ác do quán kỹ

Thọ trì huệ phân biệt

Trồng ác, không quả thiện

Gieo đức, không quả xấu

Giữ ba nghiệp không ác

Thân, khẩu, ý thanh tịnh

Thượng nhân nhẫn, không oán

Bậc trí thọ, không phạm

Ba nghiệp được thanh tịnh

Thân, khẩu, ý không nhơ

Khuyến người tạo phước đức

Nguyện thường được an lạc.

Người biến hóa không thể làm cho Tu Lại người nghèo trong nước phát sanh ý làm hại nhỏ. Lúc đó Đế Thích bèn thối lui.

Trời Đế Thích lại đem vàng bạc để trước mặt Tu Lại, sai người biến hóa bảo Tu Lại: Nhân giả hãy giữ lấy vật báu này, có thể tùy ý sử dụng, bố thí làm phước cũng được.

Y phục tốt, thức ăn ngon, người nghèo làm sao có thể nhận được?

Tu Lại đáp: Đời trước tôi làm việc bất thiện, nên nay phải chịu nghèo khổ như vậy. Do tham của báu, dối nhận nên đời sau ắt phải chịu khốn khổ.

Người biến hóa nói: Vã lại, tự mình vui vẻ trọn đời, biết việc đời sau làm gì?

Tu Lại nói: Đấy chẳng phải là lời nói có trí tuệ. Nếu đời này không nghĩ xa thì sau này phải chịu tội lớn, bậc Trí nên sợ.

Tham lam cất giữ nhiều của chẳng phải là có tội đồng với tội trộm cắp sao?!

Bậc trí nên hổ thẹn. Yêu mến thân này, suy tính tuổi thọ, tự mình bảo vệ, không để cho chết. Bậc trí không phạm tội lấy của không cho. Phàm bậc trí suy xét thân mạng không có thường, vạn vật không có ngã. Điều đáng quý chỉ có đạo, nên không tham lam, tranh giành, chỉ giữ lấy việc thiện mà thôi.

Lại nói kệ:

Chứa báu đến ngàn ức

Không thí, chết hối hận

Bậc trí cho là nghèo

Nên ý thức điều này

Ăn tiết độ, không đắm

Thành tín mà bố thí

Tuệ suy nghĩ làm phước

Phật dạy là an lạc

Đình chỉ không làm ác

Giữ đạo trong ngoài sạch

Không lấy giới trang nghiêm

Phạm đây chẳng phải Hiền

Nên học bậc Minh Sư

Chớ nghe người ngu khen

Sẽ đưa vào đường tối

Gần Minh Sư, thanh tịnh.

Người biến hóa không thể làm cho Tu Lại có ý tham, liền bỏ đi.

Trời Đế Thích lại hóa hiện đem chân châu giá trị vô số ức đến chỗ Tu Lại, bảo: Tôi tranh tụng với người khác việc này, Vua đã nghe. Tôi sẽ đưa nhân giả đến làm chứng. Xin ông hãy nhận châu báu này và giúp cho tôi một lời.

Tu Lại đáp: Nói việc này tôi rất sợ, hoàn toàn không dám lừa dối.

Vì sao?

Vì người nói dối trước là lừa dối mình, kế đến là dối Trời, cũng là dối pháp, làm cho thân miệng hôi, lời nói không có tác dụng, bị nhiều người phỉ báng, tâm thường khổ sở.

Trời không nghĩ đến, sắc thân biến đổi, phước đức hao mòn, tiếng tốt mất đi, bị Thánh Hiền ở thế gian khinh khi, mất gốc đức mà phát sanh điều ác, che lấp đường thiện, đưa vào chỗ tối tăm, tà kiến. Do đó chiêu lấy tội báo, tai vạ ở đời sau.

Tu Lại nói kệ:

Lừa dối sanh quả ác

Thân miệng thường hôi thối

Quên mất lời đã nói

Vào tà đạo, không chánh

Dối mình, cũng dối Trời

Dối pháp là tự oán

Thường bị người nghi ngờ

Dối trá người, ích gì?

Dối là gốc điều ác

Tự mất hành nghiệp thiện

Nên đưa đến đau khổ

Nói dối người, ích gì?

Nếu đem vàng bạc quý

Khắp thiên hạ cho nhau

Khi đến người giữ giới

Châu báu bị khinh khi.

Người biến hóa không thể làm cho Tu Lại nói dối, liền bỏ đi.

Trời Đế Thích trở về bảo phu nhân: Bà giả bộ đem những kỹ nữ của ta và phu nhân của thần tấu đàn cầm Bàn giá dực đến chỗ Tu Lại xem có đổi ý không, phá hoại hạnh thanh tịnh của ông ta xem có dâm dục không.

Phu nhân vâng lời, liền cùng với kỹ nữ vào đêm tối thanh vắng, đến chỗ Tu Lại, đứng giữa hư không, nói lời quyến rũ: Nhân giả, hãy dậy đi! Trời bảo chúng tôi đến hầu hạ hai bên nhân giả. Chúng tôi dung mạo xinh đẹp, y phục rực rỡ, trang sức bằng anh lạc, châu báu, xông hương Chiên Đàn, không già lắm, không nhỏ lắm, mà vừa lứa tuổi, xinh đẹp, trinh khiết, làm sao không nhìn đến. Ngài có đủ phước nên gặp được việc này.

Tu Lại ngẩng đầu đáp: Nếu tôi tham ái thì cuối cùng sẽ bị đọa địa ngục, súc sanh, ngạ quỷ. Việc ấy chẳng phải là thú vui của bậc thượng trí trong Trời, người.

Tôi thấy: nếu tôi chấp nhận thì những thứ đó cũng chỉ như sắc đẹp, hình tượng, hương thơm trong mộng. Thật là như bọt nước trên biển. Tôi thấy hình hài, xương cốt, thịt bầy nhầy, máu chảy, gân quấn, da trong, da ngoài để che phủ phần ô uế. Ví như tai mắt của người huyễn hóa do nhà ảo thuật làm ra.

Các cô đang lúc xinh đẹp, tôi thấy là vô thường, đến lúc tàn hoại, đó là pháp phân ly. Tội phước tôi đã hiểu rõ, không có một chút mảy may niệm tham ái nào.

Nếu các cô thật có phá hoại thiện tâm của người thì không thể hướng dẫn tâm ý của người, chỉ làm ô uế hạnh thanh tịnh nên liên tục bị thối nát. Quen theo thói dục sẽ không an vui, đưa đến đau khổ.

Tự mình lầm lẫn, bị đọa vào ba đường ác tối tăm. Dục chẳng phải là căn bản của thiện. Tranh đấu, kiện tụng, lo sợ, sân giận, điên đảo, ô trược, điên loạn… đều do dục phát sinh.

Si mê, cuồng loạn đưa đến tai họa, thân hình tàn tạ. Bên ngoài do tập hợp các thứ, bên trong nóng đốt, không được phước quả gì.

Do mất nhân cách, gây nhân làm súc sanh, đời sau làm trâu, ngựa, la, lừa, lạc đà, chó, heo, gà, ngỗng… đều do dục.

Trái xa với Thánh Hiền, quên mất tín, giới, văn, thí, tuệ, đạo. Do tham dục, không hề nghĩ đến đời sau. Dục này thường phá hoại tâm cầu đạo, huống là những điều khác.

Tu Lại nói kệ:

Dục nhiễm là hư thối

Đau khổ, lìa an lạc

Tự mắc tội ngạ quỷ

Không nghĩ thường thêm ác.

Mất lợi, thường tán loạn

Xa pháp liền nhầm lẫn

Không nghĩ nên điên đảo

Dục nhiều, thêm si mê

Ưa, ghét, mất thiện ý

Tà niệm, thường kinh sợ

Trong ngoài đều ưu buồn

Dục làm mất tín căn

Không phải là gốc thiện

Như quỷ ăn gan người

Tà thần làm suy yếu

Dục làm người cuồng si

Đọa làm trâu, dê, heo,

Lừa, ngựa, voi, lạc đà

Chịu hình khổ lâu dài

Nên người trí bỏ dục.

Bỏ tín, giới, văn, đức

Tự rơi vào đường ác

Dâm dật là lưới si

Xa nữ, mau giải thoát

Như sắc đẹp các cô

Đầy khắp cõi Diêm Phù

Nhất tâm vững như núi

Trời, thần sao lay chuyển?

Khi ấy, phu nhân và kỹ nữ không thể làm cho Tu Lại có ý dâm, liền trở về Cung Trời nói kệ cho Đế Thích:

Người học đạo thâm sâu

Biết thói xấu người nữ

Bỏ sắc, không dâm dục

Không ghẻ, không bị độc.

Lúc đó, Thiên Đế càng sợ, lông tóc dựng đứng, nghĩ: Nhân Giả này giới hạnh thanh tịnh, không tà vạy, ắt sẽ đoạt mất ngôi vị của ta, liền tự mình hạ xuống, đến chỗ Tu Lại nói kệ hỏi:

Tu Lại mong cầu gì

Giới tịnh đến như vậy?

Nguyện nói cầu Đế Vương

Trời, trăng hay Thích, Phạm?

Khi ấy Tu Lại nói kệ đáp:

Ngôi Đế Vương, Trời, Trăng

Thích, Phạm tuy tôn quý

Đều vô thường, như huyễn

Chưa thoát sao hiểu rõ

Dục lạc mà không sanh

Không có khổ già, chết

Yêu, ghét, oán, khổ hết

Nguyện độ người ba cõi.

Thiên Đế hiểu ý nên rất vui vẻ, liền nói kệ khen Tu Lại:

Lành thay, thương thế gian

Mau thoát được như nguyện

Trừ cấu uế ba đời

Trời người được ban ơn.

Lúc đó, Tu Lại đi kinh hành trong thành Xá Vệ, nhặt được vật báu có giá trị đương thời, Tu Lại liền cầm lấy, đưa lên nói: Nước Xá Vệ này có người rất nghèo. Ta đem vật báu này ban cho người đó.

Bấy giờ, trong nước có cựu trưởng giả, xưa kia giàu có, cùng với vô số ngàn người đúng lúc đều đi đến trước Tu Lại, trình bày: Chúng tôi khốn khổ, nghèo cùng, chỉ mong được thương xót, cứu giúp. Lại có vô số người rất nghèo chạy đến xin của báu.

Tu Lại nói: Các ông không nghèo đâu. Trong thành này có người rất nghèo. Ta đem vật báu này đến cho người ấy.

Mọi người đều hỏi: Xem trong thành này, ai là nghèo nhất?

Tu Lại đáp: Vua Ba Tư Nặc là nghèo nhất.

Mọi người nói: Chớ nói như vậy. Vua đâu phải thường dân mà cho là người nghèo. Kho châu báu trong Cung Vua không tính đếm được.

Tu Lại dùng kệ đáp:

Tuy chứa nhiều vật báu

Mong cầu mãi không chán

Như nước ngày đêm chảy

Hạng này cũng là nghèo

Tham nhiều, không nghĩ khổ

Tà hạnh, không hổ thẹn

Đời này đến đời sau

Đó là người nghèo khổ.

Lúc đó, Tu Lại cùng với đại chúng nhân dân đều đến cửa Cung Vua. Khi ấy, Vua Ba Tư Nặc đang ở trong chánh điện, bắt giữ năm trăm trưởng giả khác phạm tội.

Vua buộc họ đem nhiều của báu đến chuộc tội. Vị quan đứng hầu bên cạnh tâu Vua là Tu Lại đang ở bên ngoài, Vua liền cho mời vào.

Tu Lại bước vào, tâu Nhà Vua: Hôm trước tôi đi kinh hành trong thành Xá Vệ, nhặt được châu minh nguyệt này, tôi muốn đem cho người nghèo. Tôi xét thấy người nghèo nhất trong nước này, không ai hơn Nhà Vua. Xin Đại Vương nhận vật báu này.

Nghe nói, Vua biến sắc, hổ thẹn, đáp: Này Tu Lại!

Ta có nghèo lắm cũng bằng ông.

Tu Lại nói: Nhà Vua nghèo còn hơn tôi.

Vua nói: Xin nói rõ ý này.

Trước đại chúng, Tu Lại nói kệ cho Vua:

Tham tài bảo ngày đêm không chán

Làm Vua gây hại, sau thống khổ

Lo thân này, không nghĩ đến đời sau

Là nghèo nhất, không hành chánh pháp

Thường có tâm từ, không biếng nhác

Xa sắc, gần hiền và biết đủ

Không mong cầu nhiều, không cất chứa

Đó là người trí không oán ghét

Bỏ việc chánh, làm việc sai trái

Do tài của, dân hình bị phạt

An ổn, quên nguy, ưa dục lạc

Dối người, chết khổ, hối không kịp

Thành tín, thanh tịnh, bậc trí mạnh

Tiết độ, biết dừng, nghe không quên

Biết đủ, không sợ, thường an lạc

Đó là không nghèo, Bậc Thánh khen

Đã giàu sang, không nghĩ bố thí

Làm sao tuổi thọ được lâu dài?

Tham nhiễm, mê hoặc như voi say

Tâm ý mê mờ gọi là nghèo

Tin, cung kính Phật, Pháp, Chúng Tăng

Tha thứ cho người, khéo dạy bảo

Không ghét, không giận, không buông lung

Lấy pháp tự trị là thường giàu

Không biết đủ như lửa thiêu cỏ

Các dòng về biển không ngừng dứt

Nhật nguyệt chiếu khắp nơi không mỏi

Tham đến già chết vẫn không chán

Lửa tuy mạnh nhưng cháy không lâu

Phú quý vô thường như mây nổi

Bậc trí không nguyện làm Trời, Vua

Tuệ thiêu điều ác không còn tro.

Vua Ba Tư Nặc hỏi Tu Lại: Ai sẽ chứng minh là ta nghèo, ông giàu?

Tu Lại đáp:

Đại Vương cũng nghe: Ở đời có Như Lai Chí chân Đẳng Chánh Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn, thấy biết sự vật một cách chân thật, có thể làm chứng. Ngài ở cách đây không xa, trong vườn Cấp Cô Độc.

Vua nói: Ta có lộc lớn là được gặp bậc tôn quý này.

Tu Lại thưa: Bậc Thánh này có thể làm chứng.

Vua nói: Xin thỉnh Phật đến.

Lời Phật quyết đoán sẽ là đúng.

Nhân đó, Tu Lại nói kệ:

Trí tuệ Phật biết khắp

Không cần Đại Vương thỉnh

Tâm ý tôi nghĩ đến

Ngài ắt sẽ thương đến

Bậc thần thông vô lậu

Làm gì Phật đều biết

Phật có định, trí tuệ

Ắt đến, Vua chớ nghi.

Bình đẳng, không thương ghét

Thương xót người, phi nhân

Tuy xa ở nơi khác

Chỉ nghĩ đến lời dạy

Tôi xin Đại Vương tin

Phật là Đấng từ bi

Vì thế thành tâm nghĩ

Ngài sẽ đến không lâu

Chuẩn bị hương, hoa, báu

Tràng phan, lọng, bảo cái

Cùng các loại kỹ nhạc

Cúng Phật được sáng đẹp.

***