Kinh Đại thừa

PHẬT THUYẾT

KINH BÁT NHÃ BA LA MẬT

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần
 

PHẨM BỐN MƯƠI

PHẨM CHIẾU MINH
 

Ngài Xá Lợi Phất thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Đây chính là bát nhã Ba la mật?

Đức Phật nói: Chính là bát nhã Ba la mật.

Ngài Xá Lợi Phất thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật hay chiếu sáng tất cả pháp, vì rốt ráo thanh tịnh vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Nên kính lễ bát nhã Ba la mật.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật chẳng dính mắc ba cõi.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật trừ các sự tối tăm, vì tất cả phiền não kiến chấp đều dứt trừ vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Trong tất cả pháp trợ đạo, thời bát nhã Ba la mật là tối thượng.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật là an ổn, vì hay dứt trừ tất cả bố úy khổ não vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật hay đem lại quang minh, vì trang nghiêm với ngũ nhãn vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật hay chỉ dẫn những chúng sanh đã sa vào tà kiến, vì rời hẳn hai bên vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật là nhất thiết chủng trí, vì tất cả phiền não và tập khí dứt diệt vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật là mẹ của Chư Đại Bồ Tát, vì hay xuất sanh các Phật Pháp vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật bất sanh bất diệt, vì tự tướng rỗng không vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật xa rời sanh tử, vì chẳng phải thường, chẳng phải diệt vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật là chỗ hộ vệ của người không ai cứu giúp, vì ban bố tất cả trân bửu vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật đầy đủ năng lực, vì không gì phá hoại được vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật hay chuyển ba lần chuyển mười hai hành pháp luân, vì tất cả các pháp chẳng chuyển, chẳng hườn vậy.

Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật hay hiển thị các pháp tánh, vì vô pháp hữu pháp không vậy.

Bạch Đức Thế Tôn!

Phải cúng dường bát nhã Ba la mật thế nào?

Đức Phật nói: Phải như cúng dường Phật mà cúng dường bát nhã Ba la mật. Phải như lễ Phật mà lễ bát nhã Ba la mật.

Tại sao vậy?

Vì Phật chẳng khác bát nhã Ba la mật và bát nhã Ba la mật tức là Phật. Phật tức là bát nhã Ba la mật và bát nhã Ba la mật tức là Phật.

Trong bát nhã Ba la mật này xuất sanh Chư Phật, Chư Bồ Tát, Bích Chi Phật, A La Hán, A Na Hàm, Tư Đà Hàm, Tu Đà Hoàn.

Trong bát nhã Ba la mật này xuất sanh Mười Thiện Đạo, Tứ Thiền, tứ vô lượng tâm, tứ vô sắc định, năm thần thông, nội không đến vô pháp hữu pháp không, tứ niệm xứ đến bát Thánh đạo.

Trong bát nhã Ba la mật này xuất sanh thập lực, mười tám pháp bất cộng, đại từ đại bi, nhất thiết chủng trí. Bấy giờ Thiên Đế Thích Đề Hoàn Nhân nghĩ rằng do cớ gì mà Ngài Xá Lợi Phất hỏi Đức Phật những sự như vậy.

Thiên Đế bèn đem ý nghĩ đó hỏi Ngài Xá Lợi Phất.

Ngài Xá Lợi Phất nói: Này Kiều Thi Ca! Đại Bồ Tát được bát nhã Ba la mật thủ hộ, do phương tiện lực, đối với thiện căn của Tam Thế Chư Phật từ sơ phát tâm đến pháp trụ, đều hòa hiệp tùy hỉ, tất cả hồi hướng vô thượng bồ đề. Vì cớ ấy nên tôi bạch hỏi việc như vậy.

Này Kiều Thi Ca! Bát nhã Ba la mật của Đại Bồ Tát hơn Đàn Na Ba la mật, Thi La Ba la mật, Sằn Đề Ba la mật, Tỳ Lê Gia Ba la mật và Thiền Na Ba la mật.

Ví như những người sanh manh, hoặc số trăm, số ngàn, hoặc cả trăm ngàn người, mà không ai dẫn đường, thời học không đi vào thành được.

Cũng vậy, năm Ba la mật mà rời bát nhã Ba la mật thời như kẻ mù không người dẫn đường, không thể tiến đạo, không thể được nhất thiết chủng trí.

Nếu được bát nhã Ba la mật dắt dẫn, thời năm Ba la mật gọi là có con mắt và được danh tự Ba la mật.

Thiên Đế hỏi Ngài Xá Lợi Phất: Như lời Ngài nói là bát nhã Ba la mật tương tợ thời năm Ba la mật chẳng dược danh tự Ba la mật. Nếu không Thi La Ba la mật, hoặc nếu không Sằn Đề Ba la mật, hoặc không Tỳ Lê Gia Ba la mật hay Thiền Na Ba la mật tương tợ thời năm Ba la mật chẳng được danh tự Ba la mật.

Nếu đã như thế, tại sao chỉ riêng ca ngợi bát nhã Ba la mật?

Ngài Xá Lợi Phất nói: Đúng như lời Kiều Thi Ca nói. Nếu không Đàn Na Ba la mật thời năm Ba la mật chẳng được danh tự Ba la mật. Nhưng vì Đại Bồ Tát an trụ trong bát nhã Ba la mật thời hay đầy đủ Đàn Na Ba la mật đến Thiền Na Ba la mật. Vì thế nên đối với với năm Ba la mật, thời bát nhã Ba la mật là đệ nhất trên hết, là tối diệu vô lượng, không gì bằng.

Ngài Xá Lợi Phất thưa Đức Phật: Bạch Đức Thế Tôn! Phải phát sanh bát nhã Ba la mật thế nào?

Đức Phật nói: Vì sắc chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật sanh. Vì thọ, tưởng, hành, thức chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật sanh. Vì Đàn Na Ba la mật đến Thiền Na Ba la mật chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật sanh.

Vì nội không đến pháp hữu pháp không chẳng sanh, vì tứ niệm xứ đến nhất thiết chủng trí chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật sanh.

Vì tất cả các pháp chẳng sanh như vậy nên bát nhã Ba la mật phải sanh.

Ngài Xá Lợi Phất thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào là vì sắc chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật sanh.

Nhẫn đến thế nào là vì tất cả pháp chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật phải sanh?

Đức Phật nói: Sắc chẳng khởi, chẳng sanh vì là chẳng được, chẳng mất vậy. Nhẫn đến tất cả các pháp chẳng khởi, chẳng sanh vì là chẳng được, chẳng mất vậy. Do đó, mà bát nhã Ba la mật sanh.

Ngài Xá Lợi Phất thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Sanh bát nhã Ba la mật như vậy hiệp với những pháp nào?

Đức Phật nói: Không có cùng hiệp. Thế nên được gọi là bát nhã Ba la mật.

Ngài Xá Lợi Phất thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Chẳng cùng hiệp với những pháp nào?

Đức Phật nói: Chẳng cùng hiệp với pháp bất thiện, chẳng cùng hiệp với pháp thiện, chẳng cùng hiệp với pháp thế gian, chẳng cùng hiệp với pháp xuất thế gian, chẳng cùng hiệp với pháp xuất thế gian, chẳng cùng hiệp với pháp hữu lậu, chẳng cùng hiệp với pháp vô lậu, chẳng cùng hiệp với pháp tội, chẳng cùng hiệp với pháp vô tội, chẳng cùng hiệp với pháp hữu vi, chẳng cùng hiệp với pháp vô vi.

Tại sao vậy?

Vì bát nhã Ba la mật chẳng vì được các pháp mà sanh. Thế nên đối với các pháp không chỗ cùng hiệp.

Thiên Đế thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật này cũng chẳng hiệp với nhất thiết trí chăng?

Đức Phật nói: Đúng như vậy.

Này Kiều Thi Ca! Bát Nhã Ba la mật cũng chẳng hiệp và nhất thiết trí cũng chẳng được.

Tại sao vậy?

Bát Nhã Ba la mật chẳng như danh tự, chẳng như tướng, chẳng như pháp khởi tác hiệp.

Thiên Đế thưa: Nay hiệp thế nào?

Đức Phật nói: Nếu Đại Bồ Tát như chẳng lấy, chẳng thô, chẳng ở, chẳng mắc, chẳng dứt, hiệp như vậy cũng không chỗ hiệp, cũng vậy, bát nhã Ba la mật tất cả pháp hiệp cũng không chỗ hiệp.

Thiên Đế thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Thật là chưa từng có. Bát nhã Ba la mật này vì tất cả pháp chẳng khởi, chẳng sanh, chẳng được, chẳng mất nên sanh.

Ngài Tu Bồ Đề thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Nếu Đại Bồ Tát lúc thật hành bát nhã Ba la mật mà quan niệm rằng bát nhã Ba la mật hoặc hiệp với tất cả pháp, hoặc chẳng hiệp, thời vị Bồ Tát này đã bỏ bát nhã Ba la mật, đã lìa bát nhã Ba la mật.

Đức Phật nói: Này Tu Bồ Đề! Lại có nhân duyên mà Đại Bồ Tát bỏ và xa lìa bát nhã Ba la mật. Nếu Đại Bồ Tát quan niệm rằng bát nhã Ba la mật này không chỗ có, trống rỗng, chẳng cứng chắc. Đại Bồ Tát này thời là bỏ và lìa xa bát nhã Ba la mật.

Ngài Tu Bồ Đề thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Tin bát nhã Ba la mật là chẳng tin pháp nào?

Đức Phật nói: Tin bát nhã Ba la mật thời chẳng tin sắc, chẳng tin thọ, tưởng, hành, thức, chẳng tin nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý, chẳng tin sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp, chẳng tin nhã giới đến ý thức giới, chẳng tin Đàn Na Ba la mật đến Thiền Na Ba la mật.

Chẳng tin nội không đến vô pháp hữu pháp không, chẳng tin tứ niệm xứ đến bát Thánh đạo phần, chẳng tin thập lực đến mười tám pháp bất cộng, chẳng tin quả Tu Đà Hoàn đến đạo Bích Chi Phật, chẳng tin đạo Bồ Tát, chẳng tin vô thượng bồ đề nhẫn đến nhất thiết chủng trí.

Tại sao vậy?

Vì sắc bất khả đắc nên tin bát nhã Ba la mật thời chẳng tin sắc. Nhẫn đến vì nhất thiết chủng trí bất khả đắc nên bát nhã Ba la mật thời chẳng tin nhất thiết chủng trí.

Thế nên, này Tu Bồ Đề! Lúc tin bát nhã Ba la mật thời chẳng tin sắc nhẫn đến nhất thiết chủng trí.

Ngài Tu Bồ Đề thưa: Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật này gọi là Đại Ba la mật.

Tại sao vậy?

Vì bát nhã Ba la mật này chẳng làm sắc lớn, chẳng làm sắc nhỏ, nhẫn đến vô thượng bồ đề chẳng làm lớn, chẳng làm nhỏ, Chư Phật chẳng làm lớn, chẳng làm nhỏ.

Vì bát nhã Ba la mật này chẳng làm sắc hiệp, chẳng làm sắc tan, nhẫn đến Chư Phật chẳng làm hiệp, chẳng làm tan. Vì bát nhã Ba la mật này chẳng làm sắc vô lượng, chẳng làm sắc chẳng phải vô lượng, nhẫn đến Chư Phật chẳng làm vô lượng, chẳng làm chẳng phải vô lượng.

Vì bát nhã Ba la mật này chẳng làm sắc rộng, chẳng làm sắc hẹp, nhẫn đến Chư Phật chẳng làm rộng, chẳng làm hẹp.

Vì bát nhã Ba la mật này chẳng làm hữu lực, chẳng làm sắc vô lực, nhẫn đến Chư Phật chẳng làm hữu lực, chẳng làm vô lực. Do nhân duyên trên đây nên bát nhã Ba la mật gọi là Đại Ba la mật.

Bạch Đức Thế Tôn! Nếu Bồ Tát mới phát tâm chẳng xa lìa bát nhã Ba la mật, chẳng xa lìa Thiền Na Ba la mật đến Đàn Na Ba la mật, quan niệm rằng bát nhã Ba la mật này chẳng làm sắc lớn, chẳng làm sắc nhỏ, chẳng làm sắc hiệp.

Chẳng làm sắc tan, chẳng làm sắc vô lượng, chẳng làm sắc chẳng phải vô lượng, chẳng làm sắc hữu lực, chẳng làm sắc vô lực. Nhẫn đến Chư Phật cũng như vậy. Bồ Tát biết như vậy thời chẳng hiện hành bát nhã Ba la mật.

Tại sao vậy?

Vì chẳng phải tướng bát nhã Ba la mật. Nghĩa là làm sắc lớn, nhỏ đến hữu lực, vô lực, nhẫn đến Chư Phật làm lớn, nhỏ, hữu lực, vô lực.

Bạch Đức Thế Tôn! Vì dụng hữu sở đắc, Bồ Tát này bèn có lỗi lầm lớn. Nghĩa là lúc thật hành bát nhã Ba la mật làm sắc lớn, nhỏ đến hữu lực, vô lực, nhẫn đến Chư Phật làm lớn nhỏ, nhỏ, hữu lực, vô lực.

Bạch Đức Thế Tôn! Vì dụng hữu sở đắc, Bồ Tát này bèn có lỗi lầm lớn. Nghĩa là lúc thật hành bát nhã Ba la mật làm sắc lớn, nhỏ, nhẫn đến Chư Phật làm hữu lực, vô lực.

Tại sao vậy?

Vì người hữu sở đắc thời không vô thượng bồ đề.

Tại sao vậy?

Vì chúng sanh chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật chẳng sanh, nhẫn đến vì Phật chẳng sanh nên bát nhã Ba la mật chẳng sanh.

Vì chúng sanh tánh không nên bát nhã Ba la mật tánh không. Vì sắc tánh không nên bát nhã Ba la mật tánh không. Nhẫn đến vì Phật Tánh không nên bát nhã Ba la mật tánh không.

Vì chúng sanh chẳng phải pháp nên bát nhã Ba la mật chẳng phải pháp. Vì sắc chẳng phải pháp nên bát nhã Ba la mật chẳng phải pháp. Nhẫn đến vì Phật chẳng phải pháp nên bát nhã Ba la mật chẳng phải pháp.

Vì chúng sanh sắc đến Phật rỗng không nên bát nhã Ba la mật rỗng không.

Vì chúng sanh sắc đến Phật ly nên bát nhã Ba la mật ly.

Vì chúng sanh sắc đến Phật không có nên bát nhã Ba la mật không có.

Vì chúng sanh sắc đến Phật bất khả tư nghì nên bát nhã Ba la mật bất khả tư nghì.

Vì chúng sanh sắc đến Phật chẳng diệt nên bát nhã Ba la mật chẳng diệt.

Vì chúng sanh sắc đến Phật bất khả tri nên bát nhã Ba la mật bất khả tri.

Vì chúng sanh đến Phật lực chẳng thành tựu nên bát nhã Ba la mật lục chẳng thành tựu.

Thế nên, Bạch Đức Thế Tôn! Bát nhã Ba la mật của Đại Bồ Tát gọi là Đại Ba la mật vậy.

***