Kinh Đại thừa

PHẬT THUYẾT

KINH BÁT NHÃ BA LA MẬT

Hán dịch: Ngài Tam Tạng Pháp Sư

Cưu Ma La Thập, Đời Diêu Tần
 

PHẨM HAI MƯƠI CHÍN

PHẨM TÁN HÓA
 

Bấy giờ Thiên Đế Thích Đề Hoàn Nhân và Chư Thiên Vương trong đại thiên Thế Giới nghĩ rằng Đại Đức Tu Bồ Đề vì chúng ta mà ban pháp vũ.

Chúng ta nên hóa hiện hoa đẹp để rải trên Đức Phật, Chư Đại Bồ Tát, Chư Tỳ Kheo Tăng, Đại Đức Tu Bồ Đề và bát nhã Ba la mật.

Liền đó chư Thiên Vương hóa hiện hoa đẹp rải trên Đức Phật, Chư Đại Bồ Tát, Chư Tỳ Kheo Tăng và Đại Đức Tu Bồ Đề và cũng cúng dường bát nhã Ba la mật.

Khắp đại thiên Thế Giới lúc bấy giờ đầy những hoa trong không gian. Những hoa này hóa thành những hoa đài đoan nghiêm vi diệu.

Ngài Tu Bồ Đề nghĩ rằng những hoa trên hư không do Chư Thiên Tử rải, từ nào chưa từng thấy. Đây là hóa hoa, chẳng phải hoa từ cây sanh ra. Đây là hoa từ tâm thọ sanh, chẳng phải từ cây sanh.

Biết tâm niệm của Ngài Tu Bồ Đề, Thiên Đế Thích Đề Hoàn Nhân nói: Bạch Đại Đức! Hoa này chẳng phải sanh, hoa cũng chẳng từ tâm thọ sanh.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Này Kiều Thi Ca! Ngài nói hoa này chẳng phải sanh, hoa cũng phải từ tâm thọ sanh. Hoa này nếu chẳng phải là sanh pháp thời chẳng gọi là hoa.

Thiên Đế Thích Đê Hoàn Nhân nói: Bạch Đại Đức! Chỉ có hoa này là chẳng sanh, hay là sắc và thọ, tưởng, hành, thức cũng chẳng sanh?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Này Kiều Thi Ca! Chẳng phải chỉ có hoa này là chẳng sanh, mà sắc cũng chẳng sanh. Nếu đã chẳng sanh thời chẳng gọi là sắc. Thọ, tưởng, hành, thức cũng chẳng sanh. Nếu chẳng sanh thời chẳng gọi là thọ, tưởng, hành, thức. Như ngũ ấm, lục nhập, lục thức, lục xúc và lục xúc, nhân duyên, sanh thọ cũng vậy.

Đàn Na Ba la mật đến bát nhã Ba la mật chẳng sanh, nếu chẳng sanh thời chẳng gọi là Đàn Na Ba la mật đến bát nhã Ba la mật.

Nội không đến vô pháp hữu pháp không cũng như vậy. Tứ niệm xứ đến bất cộng pháp chẳng sanh, nhất thiết chủng trí cũng chẳng sanh. Nếu chẳng sanh thời chẳng gọi là tứ niệm xứ đến nhất thiết chủng trí. Thiên Đế nghĩ rằng Đại Đức Tu Bồ Đề có trí huệ rất sâu, chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng.

Đức Phật biết tâm niệm của Thiên Đế nên nói rằng: Đúng như vậy!

Này Kiều Thi Ca! Tu Bồ Đề có trí huệ rất sâu, chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng.

Thiên Đế thưa: Bạch Thế Tôn! Đại Đức Tu Bồ Đề chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng như thế nào?

Đức Phật nói: Sắc chỉ là giả danh, Tu Bồ Đề chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng. Thọ, tưởng, hành, thức cũng chỉ là giả danh, Tu Bồ Đề cũng chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng.

Tại sao vậy?

Vì các pháp tướng không có hoại, chỗ nói của Tu Bồ Đề cũng không có hoại và chẳng hoại vậy. Như ngũ ấm, lục nhập đến lục xúc, nhân duyên, thọ sanh, Đàn Na Ba la mật đến vô pháp hữu pháp không, tứ niệm xứ đến bất cộng pháp, Tu Đà Hoàn quả đến Phật Đạo, nhất thiết trí đến nhất thiết chủng trí, Tu Đà Hoàn đến Phật, tất cả chỉ là giả danh, Tu Bồ Đề cũng chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng.

Tại sao vậy?

Vì các pháp tướng không có hoại và chẳng hoại, chỗ nói của Tu Bồ Đề cũng không có hoại và chẳng hoại vậy.

Này Kiều Thi Ca! Đúng như vậy, Tu Bồ Đề chẳng hoại giả danh mà nói các pháp tướng.

Ngài Tu Bồ Đề nói với Thiên Đế: Đúng như vậy!

Này Kiều Thi Ca! Như lời Đức Phật nói, các pháp chỉ là giả danh. Đại Bồ Tát phải biết các pháp chỉ là giả danh như vậy. Phải học bát nhã Ba la mật như vậy. Đại Bồ Tát học như vậy là chẳng học sắc, chẳng học thọ, tưởng, hành, thức.

Tại sao vậy?

Vì chẳng thấy có sắc để học, cũng chẳng thấy có thọ, tưởng, hành, thức để học. Đại Bồ Tát học như vậy là chẳng học Đàn Na Ba la mật đến bát nhã Ba la mật.

Tại sao vậy?

Vì chẳng thấy có Đàn Na Ba la mật đến bát nhã Ba la mật để học. Đại Bồ Tát học như vậy là chẳng học nội không đến vô pháp hữu pháp không, là chẳng học tứ niệm xứ đến mười tám pháp bất cộng.

Tại sao vậy?

Vì chẳng thấy có nội không đến pháp bất cộng để học. Đại Bồ Tát học như vậy là chẳng học Tu Đà Hoàn quả đến nhất thiết chủng trí.

Tại sao vậy?

Vì chẳng thấy có quả Tu Đà Hoàn đến nhất thiết chủng trí để học.

Thiên Đế hỏi: Bạch Đại Đức! Do nhân duyên gì mà chẳng thấy sắc đến chẳng thấy thấy nhất thiết chủng trí?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Sắc sắc không nhẫn đến nhất thiết chủng trí không.

Này Kiều Thi Ca! Sắc không chẳng học sắc không nhẫn đến nhất thiết chủng trí không chẳng học nhất thiết chủng trí không.

Này Kiều Thi Ca! Nếu chẳng học không như vậy thời gọi là học không, vì chẳng hai vậy. Đại Bồ Tát này học sắc không nhẫn đến học nhất thiết chủng trí không, vì chẳng hai vậy.

Nếu học sắc không vì chẳng hai, nhẫn đến học nhất thiết chủng trí không vì chẳng hai, Đại Bồ Tát này có thế học Đàn Na Ba la mật đến bát nhã Ba la mật vì chẳng hai vậy.

Có thế học tứ niệm ứ đến mười tám pháp bất cộng vì chẳng hai vậy. Có thế học quả Tu Đà Hoàn đến nhất thiết chủng trí vì chẳng hai vậy.

Đại Bồ Tát này có thể học vô lượng vô biên A tăng kỳ pháp. Nếu có thể học vô lượng vô biên vô số pháp, thời Đại Bồ Tát này chẳng vì sắc tăng mà học, chẳng vì sắc giảm mà học.

Nhẫn đến chẳng vì nhất thiết chủng trí tăng mà học, cũng chẳng vì nhất thiết chủng trí giảm mà học. Nếu chẳng vì sắc tăng giảm mà học, nhẫn đến nếu chẳng vì nhất thiết chủng trí tăng giảm mà học, thời Đại Bồ Tát này chẳng vì sắc thọ mà học, cũng chẳng vì sắc diệt mà học. Nhẫn đến chẳng vì nhất thiết chủng trí thọ và diệt mà học.

Ngài Xá Lợi Phất hỏi Ngài Tu Bồ Đề: Học như vậy, Đại Bồ Tát này chẳng vì thọ sắc mà học, chẳng vì diệt sắc mà học. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng chẳng vì thọ và diệt mà học?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đại Bồ Tát nếu học như vậy thời chẳng vì thọ sắc mà học, chẳng vì diệt sắc mà học, nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng chẳng vì thọ diệt mà học.

Ngài Xá Lợi Phất hỏi: Do nhân duyên gì mà Đại Bồ Tát chẳng vì thọ sắc mà học, chẳng vì diệt sắc mà học, nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng chẳng vì thọ diệt mà học?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Sắc này chẳng thọ được cũng không có ai thọ sắc, nhẫn đến nhất thiết chủng trí chẳng thọ được cũng không ai thọ, vì nội ngoại rỗng không vậy. Vì chẳng thọ tất cả pháp nên Đại Bồ Tát có thể đến nhất thiết chủng trí.

Ngài Xá Lợi Phất hỏi: Đại Bồ Tát học bát nhã Ba la mật như vậy có thể đến nhất thiết chủng trí chăng?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đại Bồ Tát học bát nhã Ba la mật như vậy có thể đến nhất thiết chủng trí, vì chẳng thọ pháp vậy.

Ngài Xá Lợi Phất hỏi: Nếu Đại Bồ Tát đối với tất cả pháp chẳng thọ, chẳng diệt mà học, thời làm sao đến được nhất thiết chủng trí?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đại Bồ Tát thật hành bát nhã Ba la mật, chẳng thấy sắc sanh, chẳng thấy sắc diệt, chẳng thấy sắc thọ, chẳng thấy sắc chẳng thọ, chẳng thấy sắc cấu, chẳng thấy sắc tịnh, chẳng thấy sắc tăng, chẳng thấy sắc giảm.

Tại sao vậy?

Vì sắc sắc tánh rỗng không vậy. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng chẳng thấy sanh, chẳng thấy diệt, chẳng thấy thọ, chẳng thấy chẳng thọ, chẳng thấy cấu, chẳng thấy tịnh, chẳng thấy tăng, chẳng thấy giảm.

Tại sao vậy?

Vì nhất thiết chủng trí tánh rỗng không vậy. Đại Bồ Tát vì tất cả pháp chẳng sanh, chẳng diệt, chẳng thọ, chẳng xả, chẳng cấu, chẳng tịnh, chẳng hiệp, chẳng tan, chẳng tăng, chẳng giảm, nên học bát nhã Ba la mật có thể đến nhất thiết chủng trí. Vì không chỗ học, không chỗ đến được vậy.

Bấy giờ Thiên Đế Thích Đề Hoàn Nhân hỏi Ngài Xá Lợi Phất: Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật nên cầu chỗ nào?

Ngài Xá Lợi Phất nói: Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật nên cầu ở trong phẩm Tu Bồ Đề.

Thiên Đế hỏi Ngài Tu Bồ Đề: Có phải thần lực của Đại Đức khiến Xá Lợi Phất nói Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật nên cầu ở trong phẩm Tu Bồ Đề chăng?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Chẳng phải thần lực của tôi.

Thiên Đế hỏi: Thần lực của ai vậy?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đó là thần lực của Phật.

Thiên đế nói: Tất cả pháp đều không thọ xứ.

Tại sao vậy?

Nói là thần lực của Phật, rời tướng không thọ xứ thời Như Lài bất khả đắc, rời pháp như thời Như Lai cũng bất khả đắc.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đúng như vậy.

Này Kiều Thi Ca! Rời tướng không thọ xứ thời Như Lai bất khả đắc, rời pháp như thời Như Lai cũng bất khả đắc. Trong tướng không thọ xứ, Như Lai bất khả đắc. Trong pháp như, Như Lai bất khả đắc. Trong sắc như, Như Lai như bất khả đắc. Trong Như Lai như, sắc như bất khả đắc.

Trong sắc pháp tướng, Như Lai pháp tướng bất khả đắc. Trong Như Lai pháp tướng, sắc pháp tướng bất khả đắc. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng như vậy.

Này Kiều Thi Ca! Như Lai trong sắc như chẳng hiệp, chẳng tan, Như Lai trong thọ, tưởng, hành, thức như chẳng hiệp, chẳng tan. Như Lai rời sắc như chẳng hiệp, chẳng an, Như Lai rời thọ, tưởng, hành, thức như chẳng hiệp, chẳng tan. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng như vậy.

Như Lai trong sắc pháp tướng chẳng hiệp, chẳng tan, Như Lai trong thọ, tưởng, hành, thức pháp tướng chẳng hiệp, chẳng tan.

Như Lai rời sắc pháp tướng chẳng hiệp, chẳng tan, Như Lai rời thọ, tưởng, hành, thức pháp tướng chẳng hiệp, chẳng tan. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng như vậy.

Này Kiều Thi Ca! Trong tất cả pháp chẳng hiệp, chẳng tan là thần lực của Như Lai, vì dùng pháp vô sở thọ vậy.

Như lời Kiều Thi Ca nói, Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật nên cầu ở chỗ nào?

Này Kiều Thi Ca! Chẳng nên ở trong sắc hay rời ngoài sắc mà cầu bát nhã Ba la mật. Chẳng nên ở trong thọ, tưởng, hành, thức hay rời ngoài thọ, tưởng, hành, thức mà cầu bát nhã Ba la mật.

Tại sao vậy?

Bát nhã Ba la mật này và sắc, thọ, tưởng, hành, thức, tất cả pháp đây đều chẳng hiệp, chẳng tan, không sắc, không hình, không đối, một tướng duy nhất đó là vô tướng.

Nhẫn đến chẳng nên ở trong nhất thiết chủng trí mà cầu bát nhã Ba la mật, cũng chẳng nên rời ngoài nhất thiết chủng trí mà cầu bát nhã Ba la mật.

Tại sao vậy?

Bát nhã Ba la mật đây và nhất thiết chủng trí, tất cả pháp này đều chẳng hiệp, chẳng tan, không sắc, không hình, không đối, một tướng duy nhất là vô tướng.

Tại sao vậy?

Bát nhã Ba la mật chẳng phải sắc, thọ, tưởng, hành, thức, cũng chẳng phải rời ngoài sắc, thọ, tưởng, hành, thức. Nhẫn đến chẳng phải nhất thiết chủng trí, cũng chẳng phải rời ngoài nhất thiết chủng trí.

Bát nhã Ba la mật chẳng phải sắc như, cũng chẳng phải rời ngoài sắc như. Nhẫn đến chẳng phải nhất thiết chủng trí như, cũng chẳng phải rời ngoài nhất thiết chủng trí như.

Bát nhã Ba la mật chẳng phải sắc pháp, cũng chẳng phải rời ngoài sắc pháp. Nhẫn đến chẳng phải nhất thiết chủng trí pháp, cũng chẳng phải rời ngoài nhất thiết chủng trí pháp.

Tại sao vậy?

Này Kiều Thi Ca! Tất cả pháp này đều vô sở hữu bất khả đắc. Vì vô sở hữu bất khả đắc, nên bát nhã Ba la mật chẳng phải sắc cũng chẳng phải rời sắc, nhẫn đến cũng chẳng phải nhất thiết chủng trí cũng chẳng phải rời nhất thiết chủng trí.

Chẳng phải sắc như cũng chẳng phải rời sắc như, nhẫn đến cũng chẳng phải nhất thiết chủng trí như cũng chẳng phải rời nhất thiết chủng trí như.

Chẳng phải sắc pháp cũng chẳng phải rời sắc pháp, nhẫn đến cũng chẳng phải nhất thiết chủng trí pháp cũng chẳng phải rời nhất thiết chủng trí pháp.

Thiên Đế nói: Ma Ha Ba la mật này là Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật.

Vô lượng Ba la mật, vô biên Ba la mật là Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật. Chư Tu Đà Hoàn và quả Tu Đà Hoàn nhẫn đến chư A La Hán và quả A La Hán, chư Bích Chi Phật và đạo Bích Chi Phật, Chư Đại Bồ Tát đều từ trong bát nhã Ba la mật này mà học thành.

Có thể thành tựu chúng sanh, thanh tịnh Phật Độ, chứng Vô Thượng Bồ Đề đều từ trong bát nhã Ba la mật này mà học thành.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Đúng như vậy!

Này Kiều Thi Ca! Ma Ha Ba la mật này là Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật. Vô lượng Ba la mật, vô biên Ba la mật là Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật.

Cũng từ trong bát nhã Ba la mật này mà học thành quả Tư Đà Hoàn đến thành Vô Thượng Bồ Đề.

Này Kiều Thi Ca! Vì sắc rộng lớn nên bát nhã Ba la mật cũng rộng lớn.

Tại sao vậy?

Sắc tiền tế, hậu tế và trung tế đều bất khả đắc. Thọ, tưởng, hành, thức rộng lớn nên bát nhã Ba la mật cũng rộng lớn, vì thọ, tưởng, hành, thức, tiền tế, hậu tế và trung tế đều bất khả đắc. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí cũng như vậy. Do nhân duyên này nên Ma Ha Ba la mật này là Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật.

Này Kiều Thi Ca! Vì sắc vô lượng nên bát nhã Ba la mật vô lượng, vì sắc lượng bất khả đắc vậy. Như hư không lượng bất khả đắc, cũng vậy sắc lượng bất khả đắc.

Hư không vô lượng nên sắc vô lượng. Vì sắc vô lượng nên bát nhã Ba la mật vô lượng. Nhẫn đến vì nhất thiết chủng trí vô lượng nên bát nhã Ba la mật vô lượng.

Tại sao vậy?

Vì nhất thiết chủng trí vô lượng bất khả đắc. Như hư không lượng bất khả đắc, cũng vậy nhất thiết chủng trí lượng bất khả đắc. Hư Không vô lượng nên nhất thiết chủng trí cũng vô lượng.

nhất thiết chủng trí vô lượng nên bát nhã Ba la mật cũng vô lượng. Do nhân duyên này nên Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật vô lượng.

Này Kiều Thi Ca! Sắc vô biên nên Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật vô biên.

Tại sao vậy?

Sắc, tiền tế, hậu tế, trung tế đều bất khả đắc. Nhẫn đến nhất thiết chủng trí vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên. Vì nhất thiết chủng trí, tiền tế, hậu tế, trung tế đều bất khả đắc vậy. Do nhân duyên này nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Lại này Kiều Thi Ca! Vì duyên nơi vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Thiên Đế hỏi: Thế nào là duyên nơi vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Vì duyên tất cả pháp vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Thiên Đế hỏi: Thế nào duyên tất cả pháp vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Vì duyên vô biên pháp tánh nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Lại này Kiều Thi Ca! Vì duyên vô biên pháp như nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Thiên Đế hỏi: Thế nào duyên vô biên pháp như nên bát nhã Ba la mật vô biên?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Vì pháp như vô biên nên duyên cũng vô biên. Vì duyên vô biên nên pháp như cũng vô biên. Do nhân duyên này nên Đại Bồ Tát bát nhã Ba la mật cũng vô biên.

Lại này Kiều Thi Ca! Vì chúng sanh vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên.

Thiên Đế hỏi: Thế nào chúng sanh vô biên nên bát nhã Ba la mật vô biên?

Ngài Tu Bồ Đề nói: Này Kiều Thi Ca! Theo ý Ngài thời những pháp gì gọi là chúng sanh?

Thiên Đế nói: Không có pháp gì gọi là chúng sanh. Vì giả danh nên gọi là chúng sanh. Danh tự ấy vốn không có pháp cũng không có chỗ đến. Chỉ gượng đặt tên thôi.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Ý Ngài nghĩ thế nào?

Trong bát nhã Ba la mật này nói chúng sanh có thiệt chăng?

Thiên Đế nói: Không có thiệt.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Nếu trong bát nhã Ba la mật chẳng nói thiệt có, thời chúng sanh vô biên cũng bất khả đắc.

Này Kiều Thi Ca! Ý Ngài nghĩ thế nào?

Chư Phật trong hằng sa kiếp nói chúng sanh và danh tự chúng sanh.

Vả có pháp chúng sanh có sanh, có diệt chăng?

Thiên Đế nói: Không có. Vì bổn lai chúng sanh thường thanh tịnh vậy.

Ngài Tu Bồ Đề nói: Này Kiều Thi Ca! Do nhân duyên này, vì chúng sanh vô biên nên biết bát nhã Ba la mật cũng vô biên.

***