Kinh Đại thừa

PHẬT THUYẾT

KINH PHÁT KHỞI BỒ TÁT

THÙ THẮNG CHÍ NHẠO

Hán dịch: Tam Tạng Pháp Sư

Bồ Đề Lưu Chi, Đời Đường
 

PHẦN HAI
 

Này Di Lặc! Ví như vị Tu Đà Hoàn thị hiện phàm phu hạnh. Hàng phàm phu so với Tu Đà Hoàn ngôi vị đều sai biệt. Người phàm phu vì sự trói buộc của tham sân si mà đọa ác đạo, mà người Tu Đà Hoàn hay khéo liễu đạt tham sân si trọn chẳng bị sa đọa ác đạo.

Huệ hành Bồ Tát cũng như vậy, ở nơi tập khí tham sân si chưa dứt mà cũng khác với sơ nghiệp Bồ Tát.

Tại sao, vì tâm của huệ hành Bồ Tát chẳng bị phiền não che lấp chẳng đồng với các sơ nghiệp Bồ Tát.

Đơn hành Bồ Tát không có thiện xảo đồng với phàm phu chẳng xuất ly được.

Này Di Lặc! Tất cả trọng tội, huệ hành Bồ Tát dùng sức trí huệ đều hay xô diệt, cũng chẳng nhân đó mà đọa ác đạo. Ví như có người đem củi gỗ ném vào khối lửa lớn, luôn luôn thêm củi, do đó ngọn lửa càng thêm sáng không hề tắt.

Cũng vậy, này Di Lặc, huệ hạnh Bồ Tát dùng lửa trí huệ đốt củi phiền não luôn luôn thêm củi gỗ phiền não, do đó khối lửa trí huệ thêm sáng mãi không hề tắt.

Này Di Lặc! Đúng vậy, sức trí huệ thiện xảo phương tiện của huệ hành Bồ Tát rất khó biết rõ.

Di Lặc Bồ Tát bạch rằng: Bạch Đức Thế Tôn! Sơ nghiệp Bồ Tát đã xuất gia rồi mà chưa được sức trí huệ, nay muốn được thì nên xả bỏ pháp gì nên tu pháp gì để cho huệ lực chưa sanh thì được sanh, huệ lực đã sanh thì tăng trưởng.

Đức Phật phán: Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát đã xuất gia rồi muốn huệ lực được tăng trưởng, nên đối với lợi dưỡng biết rõ tội lỗi của nó và cần xả ly. Với những lỗi ưa ồn náo nói chuyện thế tục, ưa ngủ nghỉ làm nhiều công việc thích hí luận đều phải xa rời.

Phải bỏ lợi dưỡng mà tập thiểu dục, bỏ nơi ồn náo mà thích vắng lặng, bỏ chuyện đời mà quán thiệt nghĩa, đầu hôm cuối đêm phải xa rời ngủ nghỉ để quan sát tư duy tùy hành tu tập, xả bỏ các công vụ và các hí luận mà tu đạo xuất thế, thương nhớ chúng sanh.

Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát đã xuất gia rồi chưa được huệ lực mà muốn được thì phải bỏ và tu như vậy. Tại sao, vì chẳng bỏ lợi dưỡng để tu thiểu dục mà muốn sanh huệ lực chưa sanh muốn tăng trưởng huệ lực đã sanh thì chẳng bao giờ có.

Chẳng bỏ ồn náo chẳng thích ở vắng lặng chẳng bỏ chuyện đời chẳng quán thiệt nghĩa mà muốn sanh và trưởng huệ lực cũng chẳng bao giờ có.

Đầu hôm cuối đêm ham ưa ngủ nghỉ chẳng giác ngộ nhiếp niệm tư duy, chẳng bỏ công vụ ưa hí luận, chẳng tu đạo xuất thế, với chúng sanh chẳng thương nhớ mà muốn sanh huệ lực đã sanh cũng đều chẳng bao giờ có.

Tại sao?

Vì Bồ Tát trí lực từ nhân duyên sanh, nếu không nhân duyên thì trọn chẳng sanh được. Nhân duyên hòa hiệp mới được sanh sức trí huệ.

Di Lặc Bồ Tát bạch rằng: Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào là lỗi của lợi dưỡng, nếu lúc quán sát hay khiến Bồ Tát thích xa lìa chẳng phát sanh nhiệt não?

Đức Phật phán: Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát nên quan sát lợi dưỡng vì sanh tham dục vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì hư mất chánh niệm sân nhuế vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì quan niệm đắc thất sanh ngu si vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì hay sanh tâm cao hạ tật đố vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì ở nơi nhà thân hữu xan lẫn ham ưa sanh cuống hoặc vậy.

Nên quan sát lợi dưỡng vì gây nên ưa thích sanh siểm khúc vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì bỏ bốn Thánh chủng không tàm quí vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì tất cả Chư Phật chẳng hứa khả, quen phóng dật sanh cao mạn vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì bỏ thắng phước điền khởi khinh mạn làm ma đảng vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì là căn bổn các điều ác mà phá hư các điều lành vậy.

Nên quan sát lợi dưỡng vì nhiều sự tham trước như sương tuyết vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì ở nơi nhà thân hữu xem chờ nhan sắc sanh ưu não vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì yêu mến đồ vật tổn hoại bị lòng lo rầu nhiễu loạn vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì ở nơi bốn niệm xứ nhiều quên mất làm kém hao bạch pháp vậy.

Nên quan sát lợi dưỡng vì ở nơi bốn chánh cần nhiều thối thất hay khiến tất cả tha luận thắng vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì tự khoe nói đã được thần thông trí huệ sanh sự sai trái vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì trước sau đắc thất sanh lòng oán ghét vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì giận ghét nhau nói lỗi lầm nhiều giác quán vậy.

Nên quan sát lợi dưỡng vì lo sanh sống mà kinh doanh nghiệp đời so tính suy tư giảm mất sự an lạc vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì với những thiện căn cho đến thiền định giải thoát Tam Muội Tam Ma Bát Đề lòng như dâm nữ hay thối thất vậy.

Nên quan sát lợi dưỡng vì bỏ rời trí đức, đoạn đức đọa vào các ác đạo địa ngục súc sanh ngạ quỉ vậy, nên quan sát lợi dưỡng vì cùng Đề Bà Đạt Đa và Ô Đà Lạc Ca đồng pháp đồng trụ phải đọa ác đạo vậy.

Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát quan sát tội lỗi của lợi dưỡng như vậy rồi thích ưa thiểu dục chẳng sanh nhiệt não. Tại sao, vì Bồ Tát thiểu dục thì chẳng sanh tất cả tội lỗi có thể làm pháp khí thanh tịnh của Phật, chẳng hệ thuộc tại gia hay xuất gia, an trụ trí nguyện chân thiệt tối thắng, chẳng làm ti hạ cũng chẳng kinh sợ vì rời lìa sự lo sợ đọa lạc ác đạo vậy, không gì che lấp được vì bỏ sự say đắm vậy.

Vì được thoát khỏi các cảnh giới ma vậy, được tất cả Chư Phật ngợi khen, Chư Thiên và mọi người cũng sẽ kính mến, với các thiền định cũng chẳng nhiễm trước vì an trụ biên tế vậy, lòng dạ chất trực không siểm khúc, ở trong ngũ dục chẳng phóng dật vì thấy lỗi của nó, tu hành đúng pháp hay an trụ thánh chủng, người đồng phạm hạnh cũng sẽ mến ưa.

Này Di Lặc! Nếu có Bồ Tát trí huệ thông sáng ở nơi công đức này có thể biết như vậy, do ý nguyện thù thắng nên bỏ lợi dưỡng, do ý nguyện thù thắng an trụ thiểu dục, vì dứt tham ái mà pháp khởi vậy.

Di Lặc Bồ Tát bạch rằng: Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào gọi là lỗi ở trong ồn náo, lúc quan sát Bồ Tát ở riêng vắng lặng không sinh phiền não.

Đức Phật phán: Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát nên quan sát tội lỗi của ồn náo có hai mươi thứ, lúc quan sát hay khiến Bồ Tát ở riêng vắng lặng chẳng sanh nhiệt não.

Thế nào ưa nơi ồn náo có hai mươi điều lỗi?

Một là chẳng hộ thân nghiệp.

Hai là chẳng hộ khẩu nghiệp.

Ba là chẳng hộ ý nghiệp.

Bốn là nhiều tham dục.

Năm là thêm ngu si.

Sáu là ưa nói chuyện đời.

Bảy là rời lời xuất thế.

Tám là với phi pháp tôn trọng tu tập.

Chín là bỏ lìa chánh pháp.

Mười là Thiên Ma được dịp tiện.

Mười một là nơi hạnh bất phóng dật chưa từng tu tập.

Mười hai là nơi hạnh phóng dật thường có lòng nhiễm trước.

Mười ba là nhiều giác quan.

Mười bốn là tổn giảm đa văn.

Mười năm là chẳng được thiền định.

Mười sáu là không có trí huệ.

Mười bảy là mau chóng được các phi phạm hạnh.

Mười tám là chẳng mến Phật.

Mười chín là chẳng mến Pháp.

Hai mươi là chẳng mến Tăng.

Đức Thế Tôn muốn tuyên lại nghĩa ấy mà nói kệ rằng:

Bỏ rời những tham sân

Chẳng ở nơi ồn náo

Nếu có chuyên ở đó

Là lỗi chẳng nên làm

Kiêu mạn và giác quán

Đều do ồn náo sanh

Người không giới không hạnh

Khen tặng nơi ồn náo

Kẻ ngu thích thế luận

Thối thất đệ nhất nghĩa

Phóng dật nhiều giác quán

Lỗi này chẳng nên làm

Tỳ Kheo bỏ đa văn

Ngôn luận chẳng đúng lý

Tổn giảm các thiền định

Thường tư duy thế gian

Người ham ưa tư duy

Làm sao được tịch tĩnh

Lòng họ thường phóng dật

Lìa hẳn các chỉ quán

Mau được phi phạm hạnh

Ồn náo không luật nghi

Họ chẳng mến nơi Phật

Cũng chẳng mến Thánh Chúng

Vất bỏ pháp ly dục

Say mê lời phi pháp

Ta thường bỏ ngàn thân

Tay chân và đầu mắt

Vì cầu đạo vô thượng

Nghe pháp không chán đủ

Các người phi pháp này

Nghe chút ít liền bỏ

Xưa ta làm Quốc Vương

Vì cầu bốn câu kệ

Cả vợ con của báu

Đều hay đem bố thí

Nào có bực trí giả

Mà chẳng siêng nghe pháp

Ta thường bỏ tất cả

Những hí luận phi pháp

Vì trong trăm ngàn kiếp

Khó được giải thoát vậy

Các ông nên ưa thích

Chí cầu pháp vi diệu

Nếu người ưa giải thoát

Các công đức tối thắng

Những sự nghiệp thế gian

Đều chẳng nên hỏi đến

Áo cơm không lợi tốt

Cũng chẳng chứng Niết Bàn

Nên ngợi khen tối thắng

Chư Tỳ Kheo thiện lai

Phải trải tòa mời ngồi

Cùng nhau nói pháp yếu

Thân người rất khó được

Tùy phần tu bạch pháp

Đọc tụng và thiền định

Ông phải hỏi như vậy

Đức Phật nhập Niết Bàn

Chánh Pháp sẽ hoại diệt

Tỳ Kheo nhiều phóng dật

Ưa đông bỏ rảnh vắng

Vì uống ăn lợi dưỡng

Ngày đêm thuận sự đời

Người ngu ở trong mộng

Kinh sợ và trôi đắm

Tự biết phạm tội nhiều

Sẽ đọa ba ác đạo

Nên sanh lòng hoan hỷ

Ở riêng nơi rảnh vắng

Hoặc ở A Lan Nhã

Chí cầu đạo vô thượng

Chẳng nên thấy lỗi người

Tự khoe tôn thắng nhất

Kiêu căng gốc phóng dật

Chớ khinh kẻ hạ liệt

Họ ở trong chánh pháp

Lần lượt sẽ giải thoát

Tỳ Kheo dầu phá giới

Mà sâu tin Tam Bảo

Đây là nhân giải thoát

Chẳng nên thấy lỗi họ

Khó dẹp phục tham sân

Chớ kinh sợ phóng dật

Thói quen nên phải vậy

Vì thế chẳng nên nói

Nếu Tỳ Kheo thanh tịnh

Rình tìm lỗi của người

Rất là chẳng chân thiệt

Chẳng gọi tu chánh pháp

Người tu hành đúng pháp

Phải nên tự quan sát

Chư Tỳ Kheo cầu đạo

Bỏ rời ngôn luận ác

Thường dùng tâm hoan hỷ

Ở riêng nơi rảnh vắng.

Di Lặc Bồ Tát bạch rằng: Bạch Đức Thế Tôn! Ham thích ồn ào bèn có vô lượng tội lỗi như vậy thối thất công đức không được lợi ích thêm lớn phiền não sa đọa ác đạo rời lìa bạch pháp. Nào có Bồ Tát cầu pháp lành được nghe tội lỗi này mà chẳng thích ở riêng rảnh vắng.

Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào gọi là lỗi của sự nói chuyện đời, nếu lúc quan sát Bồ Tát nên an trụ nghĩa quyết định, do quán sát nghĩa ấy mà chẳng sanh nhiệt não?

Đức Phật phán: Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát phải nên quán sát nói chuyện đời có hai mươi điều lỗi, lúc quán sát có thể làm cho Bồ Tát an trụ quyết định nghĩa, do quán nghĩa ấy mà chẳng sanh nhiệt não.

Những gì gọi là ưa nói chuyện đời có hai mươi điều lỗi?

Một là lòng sanh kiêu chẳng kính đa văn.

Hai là ở nơi các tranh luận, sanh nhiều chấp trước.

Ba là mất chánh niệm tác ý, đúng lý.

Bốn là làm sự chẳng nên làm thân nhiều tháo động.

Năm là mau chóng cao hạ hư hoại pháp nhẫn.

Sáu là tâm thường cương cường chẳng huân tu thiền định trí huệ.

Bảy là nói phi thời bị ngôn luận ràng buộc.

Tám là chẳng thể kiên cố chứng Thánh trí.

Chín là chẳng được Thiên Long cung kính.

Mười là bị người biện tài thường có lòng khinh rẻ.

Mười một là bị người thân chứng quở trách.

Mười hai là chẳng an trụ chánh tín thường có lòng hối hận.

Mười ba là lòng nhiều nghi hoặc dao động chẳng an.

Mười bốn là như hàng xướng kỹ theo dõi âm thanh.

Mười năm là nhiễm trước các dục lạc theo cảnh lưu chuyển.

Mười sáu là chẳng quan sát chơn thiệt phỉ báng chánh pháp.

Mười bảy là có mong cầu chi thường chẳng được toại nguyện.

Mười tám là tâm chẳng điều thuận bị người chê bỏ.

Mười chín là chẳng biết pháp giới tùy thuận ác hữu.

Hai mươi là chẳng rõ các căn hệ thuộc phiền não.

Đức Thế Tôn muốn tuyên lại nghĩa ấy mà nói kệ rằng:

Kiêu ngạo nơi đa văn

Chấp trước các tranh luận

Thất niệm bất chánh tri

Đây là lỗi chuyện đời.

Xa rời chánh tư duy

Thân tâm chẳng tịnh tĩnh

Thối thất nơi pháp nhẫn

Đây là lỗi thế thoại.

Tâm họ chẳng điều thuận

Xa rời Xa Ma Tha

Và Tỳ Bát Xá Na

Đây là lỗi thế thoại.

Chẳng tôn kính Sư Trưởng

Ưa thích các thế luận

Trí huệ chẳng kiên cố

Đây là lỗi thế thoại.

Chư thiên chẳng cung kính

Long thần cũng như vậy

Thối thất nơi biện tài

Đây là lỗi thế thoại.

Bậc Thánh thường quở trách

Các người đam mê ấy

Luống uổng nơi thọ mạng

Đây là lỗi thế thoại.

Các hành đều khuyết giảm

Xa lìa đại bồ đề

Mạng chung sanh ưu não

Đây là lỗi thế thoại.

Nghi hoặc tâm giao động

Như gió thổi động cỏ

Trí huệ chẳng kiên cố

Đây là lỗi thế thoại.

Ví như người xướng kỹ

Khen nói là dũng kiện

Người ấy cũng như vậy

Đây là lỗi thế thoại.

Theo dõi ngữ ngôn đời

Nhiễm trước các cảnh dục

Thường làm những tà đạo

Đây là lỗi thế thoại.

Mong cầu lòng chẳng toại

Siểm khúc nhiều tranh luận

Xa rời các Thánh hạnh

Đây là lỗi thế thoại.

Người ngu được chút lợi

Lòng họ thường dao động

Như khỉ vượn tháo nhiễu

Đây là lỗi thế thoại.

Nhiều thối thất trí huệ

Không có lòng giác ngộ

Bị kẻ ngu nhiếp trì

Đây là lỗi thế thoại.

Mê hoặc nơi mắt tai

Nhẫn đến ý cũng vậy

Thường cùng phiền não chung

Đây là lỗi thế thoại.

Kẻ ngu ưa thế thoại

Trọn đời thường luống qua

Chẳng bằng suy nhất nghĩa

Được lợi ích vô biên.

Ví như vị ngọt mía

Dầu chẳng rời vỏ đốt

Mà được vị ngon ngọt

Vỏ đốt như nói chuyện.

Nghĩa lý như vị ngọt

Vì thế bỏ hư ngôn

Suy gẫm nơi thiệt nghĩa

Chư Bồ Tát trí huệ.

Hay biết lỗi thế thoại

Nên thường thích suy gẫm

Công đức đệ nhất nghĩa

Pháp vị và nghĩa vị

Giải thoát vị đệ nhất

Ai là người có trí?

Mà lòng chẳng ưa thích

Vì thế nên phải bỏ

Các ngôn luận vô lợi

Thường ưa siêng suy gẫm

Đệ nhứt nghĩa thù thắng

Pháp đệ nhứt như vậy

Được Chư Phật ngợi khen

Vì thế người trí sáng

Nên vui siêng tu tập.

Di Lặc Bồ Tát bạch rằng: Bạch Đức Thế Tôn! Đức Như Lai khéo hay nói lỗi của thế thoại và công đức lợi ích suy gẫm nghĩa thù thắng, nào có Bồ Tát chí cầu trí huệ chơn thiệt của Phật mà lại còn ưa chuyện trò sự đời hư cuống.

Bạch Đức Thế Tôn! Thế nào là lỗi của ngủ nghỉ, nếu lúc quán sát Bồ Tát nên phải phát khởi tinh tấn chẳng sanh nhiệt não?

Đức Phật phán: Này Di Lặc! Sơ nghiệp Bồ Tát nên quán sát ngủ nghỉ có hai mươi điều lỗi, lúc quán sát có thể làm cho Bồ Tát phát khởi tinh tấn ý nguyện chẳng mỏi:

Một là giải đãi lười nhác.

Hai là thân thể trầm trọng.

Bốn là thêm tật bệnh.

Năm là hơi nóng ấm kém yếu.

Sáu là ăn chẳng tiêu hóa.

Bảy là thân thể sanh mụn ghẻ.

Tám là chẳng siêng tu tập.

Chín là thêm lớn ngu si.

Mười là trí huệ yếu kém.

Mười một là da thứa tối đục.

Mười hai là phi nhân chẳng kính.

Mười bốn là phiền não ràng buộc.

Mười năm, mười sáu là chẳng thích pháp lành.

Mười bảy là bạch pháp tổn giảm.

Mười tám là làm việc hạ tiện.

Mười chín là ghét ganh tinh tấn.

Hai mươi là bị người khinh rẻ.

Đức Thế Tôn nói kệ rằng:

Thân nặng không nghi kiểm

Giải đãi ít kham nhiệm

Nhan sắc không sáng nhuần

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Người ấy nhiều bệnh não

Tích tập nhiều phóng nhiệt

Tứ đại ngược trái nhau

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Ăn uống không tiêu hóa

Thân thể không sáng nhuần

Tiếng nói chẳng trong suốt

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Thân họ sanh ghẻ chốc

Ngày đêm thường say ngủ

Các trùng độc nảy sanh

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Thối thất hạnh tinh tiến

Thiếu hụt các của báu

Nhiều mộng không giác ngộ

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Lưới si mê thêm lớn

Thích ưa các kiến chấp

Mạnh chấp khó đối trị

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Tổn giảm các trí huệ

Thêm lớn các ngu si

Chí ý thường hạ liệt

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Họ ở A Lan Nhã

Mà lòng thường biếng lười

Quỷ thần được tiện lợi

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Mù mờ mất chánh niệm

Phúng tụng chẳng thông thuộc

Thuyết pháp nhiều lãng quên

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Do si sanh mê lầm

An trụ trong phiền não

Lòng họ chẳng an vui

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Công đức đều tổn giảm

Thường sanh lòng lo buồn

Thêm lớn các phiền não

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Xa rời các thiện hữu

Cũng chẳng cầu chánh pháp

Thường đi trong phi pháp

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Chẳng mong cầu pháp lạc

Tổn giảm các công đức

Xa rời các bạch pháp

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Tâm người ấy khiếp nhược

Ít khi có hoan hỷ

Tay chân thường ốm gầy

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Tự biết mình giải đãi

Ghét ganh người tinh tiến

Thích rao nói lỗi người

Là lỗi ưa ngủ nghỉ.

Người trí hiểu lỗi ấy

Thường xa rời ngủ nghỉ

Kẻ ngu thêm kiến chấp

Vô ích tổn công đức.

Người trí thường tinh tiến

Siêng tu đạo thanh tịnh

Thoát khổ được an lạc

Chư Phật thường ngợi khen.

Các kỹ nghệ thế gian

Và công xảo xuất thế

Đều do sức tinh tiến

Người trí phải tu tập.

Nếu người hướng bồ đề

Biết rõ lỗi ngủ nghỉ

An trụ sức tinh tiến

Giác ngộ sanh tàm quý.

Vì thế những người trí

Thường sanh lòng tinh tiến

Bỏ rời sự ngủ nghỉ

Gìn giữ tâm bồ đề.

***